Ak Parti Ankara Milletvekili ve TÜDEV (Türk Devlet ve Toplulukları Dostluk, Kardeşlik ve İşbirliği Vakfı) Başkanı Yıldırım Tuğrul TÜRKEŞ’in yeni anayasa açıklaması gündeme bomba gibi düştü.
TÜRKEŞ yaptığı açıklamada aşağıdaki ifadelere yer verdi:
Anayasalar milletler için temel ve bağlayıcı metinlerdir.
Bağlayıcılığı herhangi bir dayatmadan veya yukarıdan aşağıya doğru çalışan bir emir-komuta zincirinden değil, milletlerin asırlara yayılan kültürlerinden, geleneklerinden ve karakterlerinin mayasından doğar.
Anayasalar geçmişle bugün arasında köprü işlevi görür, geleceğe dair istikamet verir.
En önemlisi de devlet ile toplum arasındaki müşterek kültür birikimi çerçevesinde bir sözleşmeyi, bir yeminleşmeyi temsil etmesidir.
Merhum Ziya GÖKALP’e göre Türk Töresi eski Türk atalarından kalan bütün kaidelerin toplamıdır.
Zaman değişiyor. Her gün ve her an tarih yine, yeniden yazılıyor. Bununla birlikte elbette milletlerin kültürlerinde de güncellemeler meydana geliyor. Ancak korunan ve asırlar içinde kültür etkeninin atan kalbi olarak ruh, -ki burada artık bir millî ruhtan söz edebiliriz- baki kalıyor.
Anayasalar işte bu ruhun tarihin farklı dönemlerinde serbest bıraktığı enerjinin yazıya döküldüğü metinlerdir.
1215’te Magna Carta, 1787’de Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Anayasası, 1789’da İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi, 1848’de İsviçre Federal Anayasası, 1924 Sovyet Anayasası vb. örneklerin hepsi; -ki bunların sayısını artırmak ve yakın döneme kadar getirmek mümkündür- kitlesel bir ölme ve öldürme silsilesinin sonucudur.
Nitekim Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin 1924 Anayasası (Teşkilat-ı Esasiye Kanunu) da ancak geçtiğimiz 19 Mayıs’ta 102’nci başlangıç yıldönümünü idrak ettiğimiz İstiklal Harbi’mizin sonucunda somutlaşabilmiştir.
Anayasalar değiştirilemezler mi?
Hiç şüphesiz anayasalar şartlara ve ihtiyaçlara göre onarılabilir. Ancak anayasaların her 3-5-10 veya 20 yılda bir sil baştan değiştirilmesi veya değiştirilmek istenilmesi hadisesi hem dünyada eşine az rastlanır bir durumdur hem de son derece sakıncalıdır.
Ne üzücüdür ki Türkiye bu konuda literatürde istisnalar arasındadır ve anlaşılan odur ki bu “kazanılmış” vasfından kolay kolay kurtulmaya da hevesli değildir.
Özellikle 1982 Anayasası etrafında yoğunlaşan ve başta “Kenan Evren” ismi ile 12 Eylül askerî darbesi perspektifinden ele alınan tartışmalar Türkiye’nin yakın tarihine önemli ölçüde damgasını vurmuştur, vurmaya da devam etmektedir.
Peki ama adına “1982 Anayasası” denilen anayasadan -ki bu anayasanın halk oylamasında yüzde 92’ye yakın bir oranla kabul edildiği de bilinmektedir- geriye ne kaldı? Daha doğrusu herhangi bir şey kaldı mı?
“Değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif edilemez” ilk 4 madde dışında 1982 Anayasasının çok büyük bir kısmı bugün zaten değişmiş vaziyettedir. Buna rağmen; yeni bir anayasa yapılabilir mi? Ve yapılırsa kim tarafından, nasıl ve niçin yapılır? 2021 yılında anayasa konusunda cevaplanmaya muhtaç sorular işte bunlardır. Belki de soruya bir kez tersten bakmak gerekiyor.
Toplumun tümünün kendini mensup hissedeceği ve “Evet ben birey olarak bunun içinde varım” diyebileceği yeni bir anayasayı hazırlamak 21.yüzyılda kalıcı ve toplumu onlarca yıl taşıyabilecek ve yönlendirecek bir anayasayı hazırlamak; ne mazilerinde maluliyet bulunan hukuk adamlarının işidir, ne de meclisin herhangi bir döneminde herhangi bir partiden meclise girmiş, hukuk okumuş ve/veya diploması olanların ve/veya bir sonraki dönem “Acaba bana da bir yerden fırsat doğar mı?” ümidindeki üniversite kadrolarının işi değildir. Bu hiçbir şekilde bu şahısların hakkı da haddi de değildir.
Bu yazılanlara kimsenin alınganlık göstermemesi gerekir. Tabii ki yukarıda tasnif ettiklerim de dâhil toplumun bütün kesimleri velhasıl herkes Anayasa ile alakalı fikirlerini zikredecektir. Ancak tarihî perspektifi ve insan gerçeğini göz ardı eden çaba ve çalışmalar göstermiştir ki bu tarz yaklaşımlar çözümleyici olmaktan çok zorlaştırıcıdır ve meseleyi karmaşık hale getirmektedir.
Anayasa Toplumun Tümünü İlgilendirir
Burada işaret etmek istediğim, anayasanın diğer kanunlardan farklı olarak toplumun tümünü ilgilendirdiği ve bağlayıcı olduğu gerçeğidir.
Öncelikle bir gerçeğin altını çizelim:
Türkiye Cumhuriyeti Devleti 1923’te ilân edilmiştir ve 98 yıldır hâlâ dimdik ayaktadır.
Devletimiz Gazi Mustafa Kemal ATATÜRK ve silah arkadaşları ve kurucu meclisimiz tarafından kadim Türk devletlerinin çizgisinde, milletimizin kültürel varlığının ihtiva ettiği tarihî devamlılık şuuruyla ve her zerresi millî ruha bulanarak kurulmuştur.
Başka bir deyişle ifade edecek olursak, Türkiye Cumhuriyeti Devleti esasen 2000 yıllık Türk Töresi’ne göre ve bu töreyle tam bir ahenk içinde kurulmuştur.
Bugünkü devletimiz, İstiklal Harbi sırasında ve sonunda ATATÜRK’ün manevi şahsında tecelli eden köklü Türk milleti iradesinin yaşayışının adıdır.
Demek oluyor ki, Türkiye Cumhuriyeti Devleti’ni ATATÜRK’ün önderliğinde kuran Türk milletinin yaslanacağı birbiriyle mutlak anlamda kaynaşmış iki sütun var: Türk Töresi ve Cumhuriyetin kuruluş felsefesi (kurucu irade).
Türk Töresi 2000 yaşındadır; çağlar aşmış ve meşruiyetinden hiçbir şey kaybetmemiştir.
Merhum ATATÜRK ise “Benim naçiz vücudum bir gün elbet toprak olacaktır. Fakat Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır.” diyerek gayeyi işaret etmiştir.
Yeni bir anayasa daha doğru tabir ile anayasanın yenilenmesi ve güncellenmesi nasıl yapılır?
21. yüzyılın ilk çeyreğinde; 2021 Türkiye’sinde yeni bir anayasa yazılacaksa şayet;
(Anayasamızın yenilenmesi ve güncellenmesi yapılacaksa manasında) aşağıdaki hususlara mutlaka dikkat edilmesi gerektiği kanaatindeyim.
Anayasalar bütün toplumlarda âdeta insan derisi üzerine yazılmış metinler gibidir.
Anayasalar yazılı olabileceği gibi yazısız da olabilir.
Modern anayasalar insan hak ve hürriyetlerini güvence altına almaya yöneliktir.
Bu kapsamda, yeni bir anayasa ihtiyacı doğmuş olması kabul edildiği takdirde ikili bir ayırım yapılmalıdır:
Ülke içinde bireyi esas alan vatandaşlık temelli,
Ülke dışında ise Türk ve Müslüman coğrafyası dikkate alınarak, gerekçelerin ve müelliflerin doğru tespiti ile başlanacak olan bu çalışma yalnızca önümüzdeki 100 yıl için bir metin değil, millet olarak derimize nakşedilecek ve geçerliliği ancak kıyamet gününde biz millet olarak öldüğümüzde son bulma iddiasını taşıyacak gerçek anlamda kuşatıcı, genel ve sade bir anayasa metni olmalıdır.
Burada dikkat edilmesi gereken en önemli husus ise;
1876 Osmanlı anayasası, 1921, 1924, 1961 ve nihayet 1982 tarihli anayasalarımızdan elde ettiğimiz önemli kazanımların kaybedilmemesidir.
Bilindiği üzere bizde modern anayasa çalışmaları batı ile eş zamanlı başlamış ve bugüne kadar da uygulamalar ve aksaklıklar ile şekillenmiştir. Buna dikkat edilmez ise işte o zaman başlıkta değindiğimiz Anayasa dükkânı talan ediliyor duygusu yaygın olarak hissedilecektir.
Yenilenecek Anayasanın Ruhu ve Tarihî Perspektifi:
Orhun anıtlarından bu yana gerek yazılı gerekse sözlü olarak kaydedilen muazzam bir töre anlayışımız ve bu anlayışla şekillenen derin bir ulusal kavrayışımız var.
Ak etin karadan, karanın kızıldan, kızılın sarıdan farkının olmadığını mühürleyen, kimsenin töreden üstün olamayacağını tescilleyen, ırza musallat olanların canından olacağını belgeleyen ve başkaldıranın başının alınacağını, hak isteyenin ise hakkının verileceğini beyan eden bir anayasa eskir mi hiç?
Gereksiz yere ağaç kesenin veya suyu kirletenin üzerine gitmeyi öngören, bilene danışmayı öğütleyen, haksız iş tutanlardan hesap sorulacağını müjdeleyen ve mazluma merhamet edileceğini bildiren bir anayasa değiştirilir mi hiç?
Keza bir çobanı sürüsünden, bir eri ailesinden ve bir yöneticiyi toplumdan sorumlu tutan, aman dileyene silah doğrultmayı yasaklayan ve komşusunu gözetmeyi teşvik eden bir anayasa partizanlığa kurban verilir mi hiç?
Can ve mülkiyet emniyeti, bireysel hak ve özgürlükler, sorumluluklar, adalet, siyaset etiği, çevre ve hayvan hakları, iç düzende barış ve huzur, sosyal devlet vb. günümüzde “muasır medeniyet” normuna dönüşmüş temaların tamamına yakını 2000 yıllık Türk Töresi’nde vardır.
Rahmetli ATATÜRK bize Modern Türkiye’nin kuruluş safhasında Türk Töresi’nin modern anlamda nasıl devletleşeceğinin, nasıl yasalaşacağının ve fiiliyata nasıl aktarılacağının dolu bir öğretisini vermiştir.
Bu anlamda 1923-1938 yılları arasındaki Kemalizm ve sonraki tarihlerde merhum Başbuğ Alparslan TÜRKEŞ’in liderliğindeki Türk milliyetçiliği, geçmişi yüzyıllara dayanan davayı ilerletme metodolojisiyle hareket etmişlerdir.
Hâlbuki bugün 2000 yıl önce atalarımızın koyduğu ölçütleri tahayyüle bile muvaffak olamayan, günlük siyasete sıkıştırılmış anayasa tartışmalarıyla karşılaşabiliyoruz.
Türk siyaset kurumu 2023 yılında yani Cumhuriyetimizin 100’üncü yılında yeni bir anayasayı dokumak istiyorsa eğer, kültür kökü ve siyasi felsefesiyle birlikte Türk milletinin kurucu kodlarını ihya etmekten başka bir çaresi bulunmamaktadır.
İstenilirse, böylesi bir anayasa 35-40 maddeyle bile sınırlı tutulabilir ve milletin ihtiyaç ve özlemlerine bir bütün şeklinde cevap sunabilir.
Korkarım ki bu seçeneğin dışındaki diğer bütün anayasa yazma ve kabul ettirme teşebbüsleri akim kalacak, akabinde “yeni anayasa” talepleriyle bu kısır döngü ilanihaye sürecek ve milletimiz kıymetli vaktinden kaybedecektir.
Anayasa, Derimize Kazınan Bir Olgudur
Anayasa milletçe giydiğimiz, çıkardığımız ve canımız sıkılınca değiştirebildiğimiz, çöpe attığımız yahut bağışladığımız bir elbise değildir, bizzat derimizde taşıdığımız ve derimize kazınan bir olgudur.
Dileyenin kafasına her estiğinde Anayasa dükkânını talan etmesinin önüne geçmeli ve bu soruna kalıcı bir çare getirmeliyiz.
Umudum odur ki, Türk siyaset kurumu önümüzdeki süreçte kendisine yakışanı yapar ve elini taşın altına koyup Türk milletine hak ettiği itibardaki böylesi bir anayasayı hediye eder.
Yıldırım Tuğrul TÜRKEŞ
TÜDEV Vakıf Başkanı
